Category Archives: Najnovija istraživanja i otkrića

Fizika elementarnih čestica, kvantna fizika, Kvantna mehanika, Moderna fizika, Najnovija istraživanja i otkrića, Zanimljivost

Kako Higsovo polje daje masu česticama i šta je Higsov bozon?

Leave a comment

**Higsov bozon**, poznat i kao **Higsov čestica**, je elementarna čestica u **Standardnom modelu** čestica. Ona se stvara kvantnom ekscitacijom **Higsovog polja**, jednog od polja u teoriji čestica. Evo kako Higsov bozon daje masu drugim česticama:

1. **Polja i čestice**: Prvo, svaka elementarna čestica dobija svoj jedinstveni skup osobina interakcijom sa nevidljivim entitetima zvanim **polja**. Polja su slična sportskim terenima na kojima se čestice kreću i sudaraju. Na primer, **elektromagnetno polje** je povezano sa **fotonima**, česticama svetlosti.

2. **Higsovo polje**: Postoji i **Higsovo polje** koje daje masu česticama. Sve osim masivnih fotona i gluona dobijaju svoje mase interakcijom sa Higsovim poljem. Zamislite da Higsovo polje deluje kao gust sirup kroz koji čestice prolaze. Neke čestice se teže probijaju kroz ovaj “sirup” od drugih, što ih čini težim. Na primer, **elektroni** i **neutrini** su lakše čestice, dok je **top kvark** hiljade puta više otežan dejstvom Higsovog polja¹.

3. **Higsov mehanizam**: Higsovo polje je skalarno polje sa dva neutralna i dva električki nabijena komponenta. Ovo polje ima vrednost različitu od nule svuda (uključujući prazan prostor), što narušava simetriju slabog izospina elektroslabe interakcije. Preko **Higsovog mehanizma**, sve masivne elementarne čestice Standardnog modela, uključujući sam Higsov bozon, dobijaju masu.

Ukratko, Higsov bozon posreduje interakciju sa Higsovim poljem i omogućava drugim česticama da dobiju masu. Bez Higsovog polja, sve bi čestice bile bez mase i kretale bi se brzinom svetlosti, bez mogućnosti  da formiraju atome²³.

**Higsov bozon** i **Higsovo polje** su ključni koncepti u fizici elementarnih čestica. Evo kako se razlikuju:

1. **Higsov bozon**:
   – Higsov bozon, takođe poznat kao Higsova čestica, je **elementarna čestica** u **Standardnom modelu** čestica.
   – On je **masivni skalarni bozon** sa **nulom spina**, **pozitivnom paritetom**, **bez električkog naboja** i **bez boje**.
   – Higsov bozon **se raspada** gotovo odmah nakon što se stvori.
   – Njegova **masa** je eksperimentalno određena i iznosi oko **125 GeV/c²**².

2. **Higsovo polje**:
   – Higsovo polje je **skalarno polje** koje ispunjava celokupan prostor svemira.
   – Prema teoriji, Higsovo polje daje masu svim elementarnim česticama.
   – Kada čestice interaguju sa Higsovim poljem, dobijaju masu. Ovo se dešava putem **Higsovog mehanizma**.
   – Higsovo polje ima **dva neutralna i dva električki nabijena komponenta** koja formiraju kompleksni dublet **slabe izospin SU(2) simetrije**.
   – Polje ima vrednost različitu od nule svuda u prostoru, što narušava simetriju **elektroslabe interakcije** i daje masu svim masivnim elementarnim česticama, uključujući i sam Higsov bozon.

Ukratko, Higsov bozon je konkretna čestica koja se javlja kao talas u Higsovom polju. Higsovo polje, s druge strane, ispunjava celokupan prostor i omogućava masu drugim česticama⁴⁶.

|

Astrofizika, Astronomija, Najnovija istraživanja i otkrića

Tamna materija ne postoji, a svemir je star 27 milijardi godina?

Leave a comment

Tkivo kozmosa, kako ga trenutno shvaćamo, sastoji se od tri primarne komponente: ‘normalne materije’, ‘tamne energije’ i ‘tamne materije’. Međutim, nova istraživanja ovaj uspostavljeni model okreću naglavačke.

Nedavna studija koju je provelo Sveučilište u Ottawi predstavlja uvjerljive dokaze koji dovode u pitanje tradicionalni model svemira, sugerirajući da u njemu možda nema mjesta za tamnu tvar.

Tamna tvar, termin koji se koristi u kozmologiji, odnosi se na neuhvatljivu tvar koja ne stupa u interakciju sa svjetlom ili elektromagnetskim poljima i koja se može identificirati samo kroz svoje gravitacijske učinke.

Unatoč svojoj misterioznoj prirodi, tamna tvar je bila temeljni element u objašnjenju ponašanja galaksija, zvijezda i planeta.

U središtu ovog istraživanja je Rajendra Gupta, istaknuti profesor fizike na Prirodoslovno-matematičkom fakultetu. Guptin inovativni pristup uključuje integraciju dvaju teorijskih modela: kovarijantnih konstanti sprezanja (CCC) i “umornog svjetla” (TL), zajedno poznatih kao model CCC+TL.

Ovaj model istražuje ideju da se sile prirode smanjuju tijekom kozmičkog vremena i da svjetlost gubi energiju na ogromnim udaljenostima. Ova je teorija rigorozno ispitana i usklađena je s raznim astronomskim opažanjima, uključujući distribuciju galaksija i evoluciju svjetlosti iz ranog svemira.

Posljedice kozmosa bez tamne materije


Ovo otkriće dovodi u pitanje konvencionalno shvaćanje da tamna tvar čini otprilike 27% svemira, pri čemu obična materija čini manje od 5%, a ostatak je tamna energija, dok također redefinira našu perspektivu o starosti i širenju svemira.

Nalazi studije potvrđuju naš prethodni rad, koji je sugerirao da je svemir star 26,7 milijardi godina, negirajući nužnost postojanja tamne tvari,” objašnjava Gupta.

“Suprotno standardnim kozmološkim teorijama gdje se ubrzano širenje svemira pripisuje tamnoj energiji, naša otkrića pokazuju da je to širenje posljedica slabljenja sila prirode, a ne tamne energije”, nastavio je.

Znanost iza Guptinog otkrića


Sastavni dio Guptinog istraživanja uključivao je analizu “crvenog pomaka”, fenomena u kojem se svjetlost pomiče prema crvenom dijelu spektra.

Ispitujući podatke o distribuciji galaksija pri niskim crvenim pomacima i kutnoj veličini horizonta zvuka pri visokim crvenim pomacima, Gupta predstavlja uvjerljiv argument protiv postojanja tamne tvari, dok ostaje dosljedan ključnim kozmološkim promatranjima.

Gupta samouvjereno zaključuje: “Postoji nekoliko radova koji dovode u pitanje postojanje tamne tvari, ali moj je prvi, koliko ja znam, koji eliminira njezino kozmološko postojanje, dok je u skladu s ključnim kozmološkim promatranjima koja smo imali vremena potvrditi.”

Implikacije i budući pravci


Ukratko, inovativno istraživanje Rajendre Gupte temeljito dovodi u pitanje prevladavajući kozmološki model predlažući svemir bez potrebe za tamnom tvari.

Integriranjem kovarijantnih konstanti sprezanja i teorija umorne svjetlosti, Gupta ne osporava samo konvencionalno razumijevanje kozmičkog sastava, već nudi i novu perspektivu širenja i starosti svemira.

Ova ključna studija poziva znanstvenu zajednicu da preispita dugotrajna uvjerenja o tamnoj tvari i postavlja nove uzbudljive puteve za razumijevanje temeljnih sila i svojstava kozmosa.

Kroz marljivu analizu i hrabar pristup, Guptin rad označava značajan korak naprijed u našoj potrazi za dekodiranjem misterija svemira.

Više o tamnoj tvari


Kao što je gore spomenuto, tamna tvar ostaje jedan od najzagonetnijih aspekata našeg svemira. Unatoč svojoj nevidljivosti i činjenici da ne emitira, ne apsorbira i ne reflektira svjetlost, tamna tvar igra presudnu ulogu u kozmosu.

Mnogi znanstvenici, iako svakako ne Rajendra Gupta, zaključuju o njegovoj prisutnosti na temelju gravitacijskih učinaka koje ima na vidljivu materiju, zračenje i veliku strukturu svemira.

Temelj teorije tamne tvari
Teorija tamne tvari proizašla je iz neslaganja između opažene mase velikih astronomskih objekata i njihove izračunate mase na temelju njihovih gravitacijskih učinaka.

U 1930-ima, astronom Fritz Zwicky bio je među prvima koji je sugerirao da bi nevidljiva materija mogla objasniti “nedostajuću” masu u skupu galaksija Coma.

Od tada se gomilaju dokazi, uključujući krivulje rotacije galaksija koje ukazuju na prisutnost mnogo veće mase nego što se može objasniti samo vidljivom materijom.

Uloga u kozmosu


Vjeruje se da tamna tvar čini oko 27% ukupne mase i energije svemira. Za razliku od normalne materije, tamna tvar ne stupa u interakciju s elektromagnetskom silom, što znači da ne apsorbira, ne reflektira niti emitira svjetlost, što ju čini izrazito teškom za izravno otkrivanje.

O njegovoj prisutnosti može se zaključiti kroz gravitacijske učinke na vidljivu tvar, savijanje svjetlosti (gravitacijska leća) i njezin utjecaj na kozmičko mikrovalno pozadinsko zračenje.

Neuhvatljiva potraga


Znanstvenici su razvili nekoliko inovativnih metoda za neizravno otkrivanje tamne tvari. Eksperimenti poput onih koji se provode s podzemnim detektorima čestica i svemirskim teleskopima imaju za cilj promatranje nusproizvoda interakcija tamne tvari ili anihilacije.

Veliki hadronski sudarač (LHC) u CERN-u također traži znakove čestica tamne tvari u sudarima čestica visoke energije. Unatoč tim naporima, tamna tvar tek treba biti izravno otkrivena, što je čini jednim od najznačajnijih izazova u modernoj fizici.

Budućnost istraživanja tamne tvari


Potraga za razumijevanjem tamne tvari nastavlja poticati napredak u astrofizici i fizici čestica. Buduća promatranja i eksperimenti mogli bi otkriti prirodu tamne tvari, bacajući svjetlo na ovu kozmičku misteriju.

Kako tehnologija napreduje, nadamo se da ćemo izravno otkriti čestice tamne tvari ili pronaći nove dokaze koji bi mogli potvrditi ili osporiti naše trenutne teorije o sastavu svemira.

U biti, teorija tamne tvari naglašava našu potragu za razumijevanjem golemih, nevidljivih komponenti svemira. Njegova rezolucija ima potencijal revolucionirati naše razumijevanje svemira, od najmanjih čestica do najvećih struktura u svemiru.

Izvor: https://www.earth.com/news/dark-matter-does-not-exist-universe-27-billion-years-old-study/

Moderna fizika, Najnovija istraživanja i otkrića

Koja su se značajna otkrića dogodila u fizici u 2024. godini?

Leave a comment

Fizika je nauka koja neprestano otkriva nove i fascinantne aspekte svemira. U 2024. godini, neka od značajnih otkrića u fizici su:

  • Otkriće novog tipa neutrina. Neutrini su elementarne čestice koje imaju vrlo malu masu i slabo reaguju sa drugom materijom. Postoje tri poznata tipa neutrina: elektronski, mionski i tau neutrini. Međutim, naučnici sa eksperimenta MiniBooNE na Fermilabu u SAD su objavili da su otkrili dokaze za postojanje četvrtog tipa neutrina, koji se naziva sterilni neutrino¹. Ovaj otkriće bi moglo da promeni naše razumevanje osnovnih sila i čestica u prirodi.
  • Otkriće novog stanja materije. Materija može da postoji u različitim stanjima, kao što su čvrsto, tečno, gasovito, plazma i drugi. Naučnici sa Univerziteta u Amsterdamu u Holandiji su otkrili da materija može da postoji i u novom stanju, koje se naziva kvantna tečnost kristala². Ovo stanje materije ima svojstva i tečnosti i kristala, i može da prenosi električnu struju bez otpora. Ovo otkriće bi moglo da ima primene u kvantnim računarima i superprovodnicima.
  • Otkriće novog načina merenja gravitacionih talasa. Gravitacioni talasi su talasi u prostor-vremenu koji nastaju kada se ubrzavaju masivni objekti, kao što su crne rupe ili neutronske zvezde. Gravitacioni talasi su prvi put direktno detektovani 2015. godine pomoću LIGO i Virgo detektora³. Međutim, naučnici sa Univerziteta u Glazgovu u Škotskoj su otkrili da se gravitacioni talasi mogu meriti i pomoću optičkih vlakana, koja se koriste za prenos podataka na internetu⁴. Ovo otkriće bi moglo da omogući bolje i jeftinije merenje gravitacionih talasa i njihovih izvora.


(1) Istraživanje: Nova otkrića u fizici ukazuju na to da živimo u …. https://www.index.hr/vijesti/clanak/istrazivanje-nova-otkrica-u-fizici-ukazuju-na-to-da-zivimo-u-simulaciji/2503504.aspx.
(2) Ovo je deset izvanrednih arheoloških otkrića u 2023. godini – Klix.ba. https://www.klix.ba/scitech/nauka/ovo-je-deset-izvanrednih-arheoloskih-otkrica-u-2023-godini/231227070.
(3) Najveća otkrića koja je čovječanstvo ostvarilo u posljednjih 10 godina …. https://www.haber.ba/sci-tech/nauka/779763-najveca-otkrica-koja-je-covjecanstvo-ostvarilo-u-posljednjih-10-godina.
(4) 7 najznačajnijih otkrića koje nam je nauka donela u 21. veku. https://nationalgeographic.rs/nauka/prirodne-nauke/a25085/7-najznacajnijih-otkrica-koje-nam-je-nauka-donela-u-21-veku.html.
(5) Istraživanje: Nova otkrića u fizici ukazuju na to da živimo u …. https://www.index.hr/vijesti/clanak/istrazivanje-nova-otkrica-u-fizici-ukazuju-na-to-da-zivimo-u-simulaciji/2503504.aspx.

AI - vještačka inteligencija, Fizika "nemogućeg", Fizika budućnosti, Najnovija istraživanja i otkrića, Sociofizika, Zanimljivost

Novi model vještačke inteligencije predviđa životni vijek

Leave a comment

Izgrađen pomoću transformatorskih modela, koji pokreću velike jezičke modele (LLM) kao što je ChatGPT, novi alat, life2vec, obučen je na skupu podataka koji je izvučen iz cijele populacije Danske—6 miliona ljudi. Danska vlada je skup podataka stavila na raspolaganje samo istraživačima.

Alat koji su istraživači izgradili na osnovu ovog složenog skupa podataka sposoban je da predvidi budućnost, uključujući životni vijek pojedinaca, s preciznošću koja premašuje najsavremenije modele. No, uprkos svojoj prediktivnoj moći, tim koji stoji iza istraživanja kaže da se najbolje koristi kao temelj za budući rad, a ne kao cilj sam po sebi.

“Iako koristimo predviđanje kako bismo procijenili koliko su ovi modeli dobri, alat se ne bi trebao koristiti za predviđanje na stvarnim ljudima”, kaže Tina Eliassi-Rad, profesorica informatike i inauguralni predsjednik Joseph E. Aoun, profesor na Northeastern University. “To je model predviđanja zasnovan na specifičnom skupu podataka određene populacije.”

Eliassi-Rad je u projekat unijela svoju ekspertizu etike vještačke inteligencije. „Ovi alati vam omogućavaju da sagledate svoje društvo na drugačiji način: politike koje imate, pravila i propise koje imate“, kaže ona. “O tome možete razmišljati kao o skeniranju onoga što se dešava na terenu.”

Uključivanjem društvenih naučnika u proces izrade ovog alata, tim se nada da će on donijeti pristup usredsređen na ljude razvoju AI koji ne gubi iz vida ljude usred ogromnog skupa podataka na kojem je njihov alat obučen.

Ovaj model nudi mnogo sveobuhvatniji odraz svijeta kako ga žive ljudska bića od mnogih drugih modela”, kaže Sune Lehmann, autorica rada, koji je nedavno objavljen u Nature Computational Science. Istraživački brifing na ovu temu predstavljen je u isti broj časopisa.

U srcu life2vec-a je ogroman skup podataka koji su istraživači koristili za obuku svog modela. Podacima raspolaže Statistički zavod Danske, centralni organ za dansku statistiku, i, iako su strogo regulirani, mogu im pristupiti neki članovi javnosti, uključujući istraživače. Razlog zašto je tako strogo kontrolisan je što uključuje detaljan registar svakog danskog državljanina.

Mnogi događaji i elementi koji čine život i koji su navedeni u podacima, od zdravstvenih faktora i obrazovanja do prihoda. Istraživači su koristili te podatke za kreiranje dugih obrazaca ponavljajućih životnih događaja kako bi se uključili u njihov model, uzimajući pristup transformatorskog modela koji se koristi za obuku LLM-a o jeziku i prilagođavajući ga za ljudski život predstavljen kao slijed događaja.

“Cijela priča o ljudskom životu, na neki način, može se smatrati i kao ogromna duga rečenica mnogih stvari koje se mogu dogoditi osobi”, kaže Lehmann, profesor mreže i nauke o složenosti na DTU Compute, Technical Univerzitet u Danskoj i prethodno postdoktorski saradnik na Northeastern.

Model koristi informacije koje uči posmatrajući milione sekvenci životnih događaja kako bi izgradio ono što se naziva vektorskim reprezentacijama u prostorima za ugradnju, gdje počinje kategorizirati i crtati veze između životnih događaja poput prihoda, obrazovanja ili zdravstvenih faktora. Ovi prostori za ugrađivanje služe kao osnova za predviđanja koja model na kraju napravi.

Jedan od životnih događaja koji su istraživači predvidjeli bila je vjerovatnoća smrtnosti osobe.

“Kada vizualiziramo prostor koji model koristi za predviđanje, on izgleda kao dugačak cilindar koji vas vodi od male vjerovatnoće smrti do visoke vjerovatnoće smrti”, kaže Lehmann. “Onda možemo pokazati da je na kraju, gdje postoji velika vjerovatnoća smrti, mnogo tih ljudi zaista umrlo, a na kraju gdje je mala vjerovatnoća smrti, uzroci smrti su nešto što nismo mogli predvidjeti, poput automobila nesreće.”

Rad takođe ilustruje kako je model sposoban da predvidi pojedinačne odgovore na standardni upitnik ličnosti, posebno kada je reč o ekstrovertnosti.

Eliassi-Rad i Lehmann primjećuju da, iako model daje vrlo precizna predviđanja, ona su zasnovana na korelacijama, visoko specifičnim kulturnim i društvenim kontekstima i vrstama predrasuda koje postoje u svakom skupu podataka.

“Ova vrsta alata je poput opservatorije društva – a ne svih društava”, kaže Eliassi-Rad. “Ova studija je rađena u Danskoj, a Danska ima svoju kulturu, svoje zakone i sopstvena društvena pravila. Da li se to može uraditi u Americi je druga priča.”

S obzirom na sva ta upozorenja, Eliassi-Rad i Lehmann svoj prediktivni model gledaju manje kao krajnji proizvod, a više kao početak razgovora. Lehmann kaže da su velike tehnološke kompanije vjerovatno godinama stvarale ove vrste prediktivnih algoritama u zaključanim sobama. On se nada da ovaj rad može početi stvarati otvorenije, javno razumijevanje o tome kako ovi alati funkcionišu, za šta su sposobni i kako bi se trebali i ne bi trebali koristiti.

Izvor: https://phys.org/news/2023-12-ai-human-lifespan-good.html

AI - vještačka inteligencija, Hardware, Inovacije, Najnovija istraživanja i otkrića, Techno, Technology, Tehnika i tehnologija, Zanimljivost

Uspon inteligentnih mašina, fantazija ili stvarnost?

Leave a comment

Uspon inteligentnih mašina je tu da ostane. Vještačka inteligencija se odnosi na sposobnost mašina da obavljaju zadatke za koje bi normalno bila potrebna ljudska inteligencija. Ovo uključuje stvari poput prepoznavanja obrazaca, rješavanja problema, učenja i donošenja odluka. Termin AI prvi je skovao kompjuterski naučnik John McCarthy 1956. Od tada, polje AI je dramatično poraslo i napravilo značajan napredak u posljednjih nekoliko godina.

Primjene umjetne inteligencije mogu se naći u mnogim industrijama, uključujući zdravstvo, finansije i maloprodaju. Na primjer, AI se koristi u medicinskom snimanju za pomoć u otkrivanju bolesti kao što je rak i u finansijskim uslugama za sprječavanje prijevara. AI se također koristi u službi za korisnike kako bi se korisnicima pružila personaliziranija iskustva.

Vrste vještačke inteligencije


Veštačka inteligencija se može podeliti u četiri kategorije: reaktivne mašine, ograničeno pamćenje, teorija uma i samosvesna.

Reaktivne mašine: AI sistemi koji su sposobni da izvršavaju određene zadatke u realnom vremenu, ali nemaju sposobnost da se sete prošlih događaja. Na primjer, šahovski kompjuter koji može pobijediti ljudskog protivnika je reaktivna mašina.
Ograničena memorija: AI sistemi imaju sposobnost pamćenja prošlih događaja, ali mogu koristiti samo ove informacije za donošenje odluka u sadašnjem trenutku. Primjer ove vrste AI je samovozeći automobil koji može pamtiti prošle događaje kako bi donosio odluke u sadašnjem trenutku.
Teorija uma: AI sistemi su sposobni razumjeti ljudske emocije i namjere. Ova vrsta AI je još uvijek u ranoj fazi razvoja i još nije u širokoj upotrebi.
Samosvjesni: AI sistemi su sposobni razumjeti vlastitu svijest i mogu donositi odluke na osnovu tog razumijevanja. Ova vrsta AI je još uvijek čisto teoretska i još ne postoji.


Metode umjetne inteligencije


Postoji nekoliko metoda koje se koriste za razvoj sistema veštačke inteligencije, uključujući mašinsko učenje, duboko učenje, obradu prirodnog jezika i robotiku.

Mašinsko učenje je metoda umjetne inteligencije koja koristi algoritme za učenje iz podataka i predviđanja. Ova vrsta AI se koristi u mnogim aplikacijama, uključujući prepoznavanje slika i obradu prirodnog jezika.
Duboko učenje je podskup mašinskog učenja koji koristi umjetne neuronske mreže za učenje iz podataka. Ova vrsta AI se koristi u aplikacijama kao što su kompjuterski vid i prepoznavanje govora.
Obrada prirodnog jezika (NLP) je metoda veštačke inteligencije koja se fokusira na sposobnost mašina da razumeju i tumače ljudski jezik. NLP se koristi u aplikacijama kao što su prevođenje jezika i analiza osjećaja.
Robotika je primjena AI u fizičkim robotima. Ova vrsta AI se koristi u aplikacijama kao što su samovozeći automobili i industrijska automatizacija.

Prednosti i nedostaci umjetne inteligencije


Postoji nekoliko prednosti korištenja umjetne inteligencije, uključujući povećanu efikasnost, bolje donošenje odluka i smanjenje ljudske greške. Na primjer, AI može pomoći u smanjenju troškova i povećanju produktivnosti u mnogim industrijama. AI također može donositi odluke brže i preciznije od ljudi, smanjujući rizik od ljudske greške.

Međutim, postoji i nekoliko nedostataka korištenja AI. Jedna od najvećih briga je gubitak posla, jer AI može automatizirati mnoge poslove koje su ranije obavljali ljudi. Osim toga, postoji rizik od algoritamske pristranosti, jer AI sistemi mogu donositi odluke na koje utiču podaci na kojima su obučeni. Konačno, postoje sigurnosni problemi povezani s umjetnom inteligencijom, kao što je mogućnost hakovanja AI sistema ili korištenja u zlonamjerne svrhe.

Etička razmatranja vještačke inteligencije


Kako se AI sve više integrira u naše živote, važno je razmotriti etičke implikacije ove tehnologije. Neka od ključnih etičkih razmatranja uključuju zabrinutost za privatnost, odgovornost za radnje AI i algoritamsku pristrasnost.

Zabrinutost za privatnost je glavni problem sa AI, budući da AI sistemi mogu prikupljati i pohranjivati ​​ogromne količine ličnih podataka. Ovi podaci se mogu koristiti u zlonamjerne svrhe ili prodati trećim stranama, ugrožavajući privatnost ljudi.

Još jedna etička briga je odgovornost za radnje AI. Kako AI sistemi postaju autonomniji, postaje sve nejasnije ko je odgovoran za njihove postupke. Na primjer, ko je odgovoran ako samovozeći automobil izazove nesreću?

Konačno, algoritamska pristrasnost je značajan problem u AI. AI sistemi su dobri onoliko koliko su dobri podaci na kojima su obučeni, a ako su podaci pristrasni, AI sistem će takođe biti pristrasan. To može rezultirati odlukama koje nepravedno diskriminiraju određene grupe ljudi.

Budućnost vještačke inteligencije


Budućnost umjetne inteligencije je uzbudljiva, s mnogo napretka na horizontu. Tehnologija AI brzo napreduje i postaje sve više integrirana s drugim tehnologijama kao što su Internet stvari (IoT) i blockchain.

U budućnosti, AI ima potencijal da ima dubok uticaj na društvo. AI ima potencijal da riješi neke od najvećih svjetskih problema, kao što su klimatske promjene, bolesti i siromaštvo. Međutim, također je važno razmotriti potencijalne nedostatke AI i osigurati da se AI razvija i koristi na odgovoran način.

Zaključak


U zaključku, umjetna inteligencija je polje koje se brzo razvija i ima potencijal da promijeni način na koji živimo i radimo. Međutim, važno je razmotriti etičke implikacije ove tehnologije i osigurati da se AI razvija i koristi na odgovoran način. Uz kontinuirani napredak u AI tehnologiji, budućnost AI je uzbudljiva i možemo očekivati da ćemo vidjeti mnoge uzbudljive nove primjene AI u godinama koje dolaze.

Reference
Geek’s Guide to the Galaxy. „„Djevojka s plakata“ istražuje privlačnost države nadzora.” WIRED, 21. oktobar 2022., https://www.wired.com/brandlab/2015/04/rise-machines-future-lots-robots-jobs-humans/. Pristupljeno 6. februara 2023.

Astrofizika, Astronomija, Moderna fizika, Najnovija istraživanja i otkrića, Zanimljivost

Teleskop Džejms Veb otkrio je “ekstremni” sjaj koji dolazi iz 90 odsto najranijih galaksija u svemiru.

Leave a comment

Svemirski teleskop James Webb (JWST) otkrio je da su gotovo sve najranije galaksije u svemiru bile ispunjene blistavim plinovitim oblacima koji su svijetlili svjetlije od zvijezda u nastajanju u njima — i to bi moglo pomoći u rješavanju misterije koja prijeti razbijanjem kosmologije.

Formirajući se već 500 miliona godina nakon Velikog praska, neke rane galaksije su viđene kako sijaju tako jako da ne bi trebale postojati: sjaj njihove veličine trebao bi doći samo od masivnih galaksija sa onoliko zvijezda koliko i Mliječni put, ali galaksije su se formirale u djeliću vremena koje je naša galaksija trebala formirati.

Otkriće je pretilo da poremeti razumevanje formiranja galaksija, pa čak i standardni model kosmologije, koji kaže da se nekoliko miliona godina nakon Velikog praska (pre 13,8 milijardi godina) energija kondenzovala u materiju iz koje su se prve zvezde polako spajale. Ipak, kada je JWST došao online, vidio je previše zvijezda.

Sada su astronomi pronašli mogući odgovor: velika grupa galaksija starih 12 milijardi godina od kojih je gotovo 90% bilo upleteno u svijetli plin koji je — nakon što ih je zapalila svjetlost okolnih zvijezda — pokrenuo intenzivne rafale formiranja zvijezda dok se plin hladio. Novo istraživanje je prihvaćeno za objavljivanje u časopisu The Astrophysical Journal.

“Naš rad dokazuje da su interakcije sa susednim galaksijama odgovorne za neobičan sjaj ranih galaksija,” rekao je Anšu Gupta, astrofizičar sa Univerziteta Kurtin u Australiji. Eksplozija formiranja zvezda izazvana interakcijama takođe bi mogla da objasni masivniju prirodu ranih galaksija. 

Astronomi su otkrili sjajne gasne oblake u podacima prikupljenim u okviru JWST-ovog naprednog dubokog ekstragalaktičkog istraživanja, koje je koristilo tri instrumenta teleskopa za prikupljanje infracrvenih slika galaksija pre nego što su analizirali njihov spektar.

Posmatrajući frekvencije svetlosti koje su emitovale galaksije, istraživači su otkrili šiljke “ekstremnih emisijskih karakteristika” – jasan znak da gas hvata svetlost obližnjih zvezda pre nego što ga je emitovao.

“Gas ne može sam da emituje svetlost,” rekao je Gupta. “Ali mlade, masivne zvijezde emitiraju pravu vrstu zračenja da pobude plin — a rane galaksije imaju mnogo mladih zvijezda.”

Nakon poređenja ovog emisijskog spektra sa onima pronađenim u novijim galaksijama koje naseljavaju današnji univerzum, istraživači su otkrili da oko 1% ima slične osobine. Istraživači su rekli da će proučavanjem ovih kasnijih galaksija, koje je lakše izmeriti, steći važan uvid u ranije galaksije i početke hemije svemira.

“Hemijski elementi koji čine sve opipljivo na Zemlji i svemiru, osim vodonika i helijuma, nastali su u jezgrima udaljenih zvezda,” rekao je Gupta. Dakle, važno je razumeti uslove koji okružuju galaksije i zvezde u ranom univerzumu kako bismo bolje razumeli sopstveni svet danas.

Astrofizika, Astronomija, Moderna fizika, Najnovija istraživanja i otkrića

Misteriozni objekat u obliku upitnika snimljen u dubokom svemiru od strane JWST-a?

Leave a comment

Svemirski teleskop James Webb (JWST) dao je mnoge odgovore o poreklu svemira otkako je lansiran u decembru 2021. Takođe stalno postavlja nova pitanja. Ono što je zbunilo astronome širom svijeta sa nedavne slike je objekat koji se nalazi odmah ispod zvijezda nalik na džinovski znak pitanja u svemiru.

Može li biti da nam univerzum postavlja pitanje?

  1. juna, na primjer, stručnjaci iz Evropske svemirske agencije objavili su novu sliku koju je snimio JWST nudeći detaljan pogled na dvije mlade zvijezde koje se aktivno formiraju smještene u sazviježđu Vela – oko 1.470 svjetlosnih godina udaljene od Zemlje – i poznate kao Herbig- Haro 46/47.

Intrigantni uzorci u svemiru
“Otkad su astronomi okrenuli svoje oči ka zvijezdama, bili smo u iskušenju da uočimo obrasce u onome što nalazimo gore. Mnoge magline, koje su oblaci međuzvjezdanog plina, i galaksije su nazvane po svojim očiglednim oblicima, iako je većinu ovih obrazaca koje su primijetili rani astronomi postalo prilično teže vidjeti kako su se teleskopi poboljšali i detalji u svakom objektu postali jasniji.” rekao je Gregory Brown, astronom Kraljevske opservatorije Greenwich.

Ono što se nekada smatralo slabom mrljom grubog oblika božićnog drvca ili vještičje glave sada se češće doživljava kao složeni oblaci i niti plina i prašine. Možda ćemo jednog dana moći da posmatramo ovu galaksiju teleskopima takvog kvaliteta da će čak i ovaj relativno jednostavan oblik biti izgubljen u novim detaljima koje možemo da vidimo.”

“Žao mi je što moram reći ljudima da to vjerovatno nije poruka čovječanstvu – ali pokazuje nevjerovatnu sposobnost ovog teleskopa da istraži naš svemir kao nikada prije,” rekao je Stephen Wilkins, astronom sa Univerziteta u Sussexu.

Proučavanje upitnika u svemiru


Iako je još uvek nejasno šta bi ovaj astronomski objekat mogao da bude, njegova boja i oblik već nude neke nagoveštaje. Prema predstavnicima Instituta za nauku svemirskog teleskopa (STScI) u Baltimoru (koji upravlja JWST-ovim radom), to je verovatno udaljena galaksija, ili potencijalno interaktivne galaksije, sa njihovim interakcijama koje uzrokuju iskrivljeni oblik znaka pitanja.

Slično objašnjenje nedavno je iznio Matt Caplan, docent fizike na Državnom univerzitetu Illinois. Po njegovom mišljenju, dvije različite karakteristike mogle bi biti spajanje galaksija, pri čemu je gornja strana upitnika dio veće galaksije.

S obzirom na boju nekih drugih pozadinskih galaksija, ovo se ne čini kao najgore objašnjenje. Uprkos tome koliko su haotična spajanja, dvostruki režnjevi predmeti sa zakrivljenim repovima koji se protežu od njih su veoma tipični,” rekao je on. 

Webb nam pokazuje novi dio našeg svijeta
Iako je Kaplan priznao da bi moglo biti mnogo drugih objašnjenja o tome šta ovaj kosmički objekat predstavlja, najverovatnije nije zvezda, zbog nedostatka osam krakih šiljaka za prelamanje koji kao da izlaze spolja od zvezda na JWST-ovim slikama kao rezultat svojih ogledala.

Ovo je možda prvi put da vidimo ovaj objekat. Potrebno je dodatno praćenje kako bi se sa sigurnošću utvrdilo šta je to. Webb nam pokazuje mnogo novih, udaljenih galaksija – tako da ima puno nove nauke koja treba da se uradi!,” zaključili su predstavnici STScI.

Galaktička spajanja
Spajanje galaksija je čest događaj u svemiru, često rezultirajući većim, eliptičnim galaksijama. Ovaj proces može potrajati od nekoliko stotina miliona do više od milijardu godina da se završi. 

Kako se dve galaksije približavaju, njihove međusobne gravitacione sile stupaju u interakciju, uzrokujući da se zvezde, gas i prašina mešaju i interaguju na složene načine. To može izazvati intenzivno formiranje zvijezda, a ako obje galaksije imaju supermasivnu crnu rupu u svojim centrima, ove crne rupe se na kraju mogu spojiti.

Izvor: https://www.earth.com/news/jwst-spots-a-mysterious-question-mark-in-deep-space/?fbclid=IwAR1B2U8ZxXFIRog5QqQDdIF76k_6G_ZGVtz2Q8Jzmz7grusxmvPu3i86AY4

Astrofizika, Astronomija, Moderna fizika, Najnovija istraživanja i otkrića

Svemir je star 26,7 milijardi godina?

Leave a comment

Novo istraživanje tvrdi da je svemir mnogo stariji nego što se mislilo. Prema članku koji je objavljen u uglednom časopisu Monthly Notices of the Royal Astronomical Society prošlog tjedna, svemir ima 26,7 milijardi godina, a ne 13,7 milijardi godina kako je ranije izračunato.

Glavni autor studije, prof. Rajendra Gupta, rekao je da je njegov novi model produžio vrijeme nastanka galaksije za nekoliko milijardi godina. On je koristio drugačiji model od onog koji se obično koristi u kozmologiji, zvanog Lambda-CDM, koji je napravljen prije dvije godine.

Za procjenu starosti svemira astrofizičari su mjerili vrijeme koje je prošlo od Velikog praska i tražili najstarije zvijezde i galaksije koje su vidljive na velikim udaljenostima. Međutim, otkrili su da postoje zvijezde i galaksije koje su starije od procijenjenog doba svemira, što je proturječno. Ova otkrića su omogućena zahvaljujući svemirskom teleskopu James Webb.

U svojoj studiji istraživači su koristili hibridne modele koji kombiniraju ideju o umornoj svjetlosti u proširenom svemiru, koju je prvi predložio švicarski astronom Fritz Zwicky u 20. stoljeću. Ova ideja kaže da je svjetlost koja dolazi iz drugih galaksija posljedica gubitka energije fotona na kozmičkim udaljenostima. Gupta je otkrio da je crveni pomak hibridni fenomen. Nadalje, Zwicky je također uveo koncept spregnutih konstanti, koje upravljaju interakcijom između čestica i njihovom evolucijom u obliku ranih galaksija koje je teleskop promatrao na velikim crvenim pomacima i koji se mogu produžiti na nekoliko milijardi godina, za razliku od nekoliko stotina miliona godina.

Astrofizika, Astronomija, Moderna fizika, Najnovija istraživanja i otkrića, Opšta teorija relativnosti, Teorija relativnosti

U ranom Svemiru vrijeme teklo sporije nego što sada teče

Leave a comment

Astronomi su posmatrali efekat dilatacije vremena u dalekim dijelovima svemira, što je prvi put da je čudan efekat, koji je Albert Ajnštajn predvidio prije više od 100 godina, primijećen u ranom kosmosu.

Događaji su se dešavali pet puta sporije kada je univerzum bio star tek milijardu godina – deseti dio njegove trenutne starosti – zbog načina na koji širenje kosmosa “rasteže” protok vremena.

– Vraćajući se u vrijeme kada je univerzum bio star tek milijardu godina, vidimo da je vrijeme teklo pet puta sporije. Da ste bili prisutni, u mladom kosmosu, jedna sekunda bi se činila kao jedna sekunda, ali iz naše perspektive, više od 12 milijardi godina kasnije, to rano vrijeme čini se da se vuče – objašnjava Džerald Luis, profesor astrofizike sa Univerziteta u Sidneju.

Ajnštajn je 1915. godine rekao da se stvari u svemiru dešavaju sporije kad su dalje od nas. To je zato što se svemir širi i povlači svjetlost i vrijeme sa sobom.

Kad gledamo zvijezde kako eksplodiraju, vidimo da su one daleko i da se njihove eksplozije odvijaju polako. Ali kad gledamo kvazare, koje su još dalje i sjajnije, nismo mogli da vidimo taj efekat.

Dva naučnika iz Novog Zelanda su proučavali 190 kvazara koje su drugi gledali u zadnjih 20 godina. Oni su otkrili da se kvazari stvarno kreću sporije kad su dalje od nas, baš kao što je Ajnštajn rekao.

Jedan australijski naučnik koji je dobio Nobelovu nagradu za fiziku kaže da je to dobar dokaz za Ajnštajnovu teoriju i da nema razloga da sumnjamo u nju.

Izvor: https://www.avaz.ba/sci-tech/nauka/841472/dogadjaji-u-najranijim-periodima-kosmosa-odigravali-su-se-pet-puta-sporije-nego-danas

Najnovija istraživanja i otkrića, Neuronauka/neuroznanost, Zanimljivost

Inteligentnim ljudima treba više vremena da rješe teže probleme

Leave a comment

Nova studija osporava uverenje da su viši rezultati inteligencije povezani sa bržom obradom informacija. Takođe otkriva vezu između sposobnosti rješavanja problema i razlika u povezanosti mozga i sinhronizacije između frontalnog i parijetalnog režnja. Nalazi sugerišu da postoji kompromis između brzine i tačnosti u kognitivnim procesima, naglašavajući važnost sporijeg i napornijeg razmišljanja za rješavanje teških problema i donošenje boljih odluka.

Nakon više od jednog veka istraživanja, od kojih je većina bila veoma kontroverzna, psiholozi se i dalje bore da definišu inteligenciju, a mnogi sumnjaju u validnost testova dizajniranih da je mere. Ipak, jedna ideja se pojavila i opstala: da su viši rezultati inteligencije povezani sa bržom obradom informacija ili “mentalnom brzinom.” Međutim, nova studija istraživača u Nemačkoj sada sugeriše da čak ni to možda nije tačno. 

Studija objavljena u časopisu Nature Communications pokazuje da ljudima sa višim rezultatima inteligencije treba više vremena da reše složene probleme, jer je manja verovatnoća da će brzo donositi zaključke. Studija takođe povezuje sposobnost rešavanja problema sa razlikama u povezanosti mozga i sinhronizaciji između područja mozga.

Pravljenje veza


Michael Schirner sa Charité-Universitätsmedizin Berlin i njegove kolege ispitali su podatke 1.176 učesnika Human Connectome projekta, analizirajući odnos između rezultata inteligencije i vremena reakcije na Penn Matrix Reasoning testu, koji se sastoji od skupa sve težih zadataka koji odgovaraju obrascima. To je pokazalo da, dok su ljudi sa višim rezultatima inteligencije brže rešavali lakše probleme, trebalo im je duže da reše teške, očigledno zato što su više vremena provodili zaključivajući skrivena pravila pre nego što su došli do ispravnog rešenja.  

Istraživači su generisali personalizovane modele moždanih mreža 650 učesnika, kombinujući podatke o povezivanju mozga iz svakog sa opštim modelima neuronskih kola za donošenje odluka i radnu memoriju. To je otkrilo da su oni kojima je trebalo duže da reše teške zadatke pokazali veću povezanost stanja mirovanja između frontalnog i parijetalnog režnja, kao i veću sinhronizaciju između frontalnog i parijetalnog režnja.

Poznato je da frontalni režanj igra važnu ulogu u pažnji i donošenju odluka, dok se smatra da parijetalni režanj prikuplja i integriše senzorne informacije. Studije skeniranja mozga sugeriraju da inteligencija uključuje fronto-parijetalnu mrežu, tako da veća sinhronizacija između ovih regija može odražavati prefrontalni mehanizam pažnje koji modulira obradu u parijetalnom režnju.

Pametniji, sporiji
Rezultati osporavaju pretpostavku da je viša inteligencija rezultat bržeg mozga. Oni sugerišu da brže nije nužno bolje i da pod određenim okolnostima postoji kompromis između brzine i tačnosti koji rezultira boljim odlukama.  

Dakle, dok je brzo, “automatsko” razmišljanje je adekvatno za donošenje odluka o lakim zadacima, sporiji i naporniji način spoznaje, koji podržava produženu integraciju relevantnih informacija, može biti bolji za rešavanje težih problema. 

Izvor: Big think