Kraljevska švedska akademija nauka odlučila je dodijeliti Nobelovu nagradu za fiziku 2019. godine
„Za doprinos našem razumevanju evolucije svemira i Zemljine lokacije u kosmosu“
sa jednom polovinom za
James Peebles
Univerzitet Princeton, SAD
„Za teorijska otkrića u fizičkoj kosmologiji“
a drugu polovinu zajedno za
Michel Mayor
Univerzitet u Ženevi, Švajcarska
i
Didier Queloz
Univerzitet u Ženevi, Švajcarska
Univerzitet Cambridge, Velika Britanija
“Za otkriće egzoplanete koja kruži oko zvijezde solarnog tipa.”
Uvidi Jamesa Peeblesa u fizičku kosmologiju obogatili su čitavo polje istraživanja i postavili temelje za transformaciju kosmologije u posljednjih pedeset godina, od nagađanja do nauke. Njegov teorijski okvir, razvijen od sredine 1960-ih, temelj je naših savremenih ideja o svemiru.
Model Velikog praska opisuje svemir od njegovih prvih trenutaka, prije gotovo 14 milijardi godina, kada je bio izuzetno vruć i gust. Od tada se svemir širi, postaje sve veći i hladniji. Jedva 400.000 godina nakon Velikog praska, svemir je postao proziran i svjetlosne zrake su mogle da putuju kroz svemir. I danas je to drevno zračenje svuda oko nas i, kodirano u njega, skrivaju se mnoge tajne svemira. Koristeći se svojim teorijskim alatima i proračunima, James Peebles uspio je protumačiti te tragove iz djetinjstva svemira i otkriti nove fizičke procese.
Rezultati su nam pokazali svemir u kojem je poznato samo pet procenata njegovog sadržaja, materije koja čini zvezde, planete, drveće – i nas. Ostatak, 95 odsto, je nepoznata tamna materija i tamna energija. Ovo je misterija i izazov za modernu fiziku.
U oktobru 1995., Michel Mayor i Didier Queloz najavili su prvo otkriće planete izvan našeg sunčevog sistema, egzoplaneta, koja je kružila oko zvijezde solarnog tipa u našoj matičnoj galaksiji, Mliječnom putu. U opservatoriju Haute-Provence na jugu Francuske pomoću instrumenata izrađenih po mjeri mogli su vidjeti planetu 51 Pegasi b, gasovitu kuglu uporedivu sa najvećim plinovitim gigantom Sunčevog sistema, Jupiterom.
Ovo otkriće započelo je revoluciju u astronomiji i od tada je pronađeno preko 4.000 egzoplaneta u Mliječnom putu. Još se otkrivaju čudni novi svjetovi, s nevjerovatnim bogatstvom veličina, oblika i orbita. Oni izazivaju naše unaprijed stvorene ideje o planetarnim sistemima i prisiljavaju naučnike da revidiraju svoje teorije fizičkih procesa koji stoje iza nastanka planeta. Uz brojne projekte koji se planiraju započeti u potrazi za egzoplanetima, možda ćemo konačno naći odgovor na vječno pitanje postoji li drugi život tamo.
Ovogodišnji laureati preobrazili su naše ideje o kosmosu. Dok su teorijska otkrića Jamesa Peeblesa doprinijela našem razumijevanju kako se svemir razvijao nakon Velikog praska, Michel Mayor i Didier Queloz istraživali su naše kozmičke četvrti u lovu na nepoznate planete. Njihova otkrića zauvijek su promijenila naše predstave o Svemiru.
Izvor: www.nobelprize.org
